In de voetsporen van Geert Mak

Al eerder vermeldde ik dat ik zo af en toe een mooi boek in een hotel weet te bemachtigen.
En soms zelfs een boek dat op mijn ‘to have’ lijstje stond.
Als dat gebeurt, is het een mooi moment. Het is een interessante manier om aan leesvoer te komen.
In Nederland ga ik vaak blindelings van recensies en mijn favoriete schrijvers uit en selecteer op deze wijze wat ik zal gaan lezen.
Hier heb ik deze mogelijkheid niet altijd en ook al geef ik toe dat ik wel wat zoekwerk op internet doe (recensies doornemen, reacties op amazon bekijken), lees ik hier vaker boeken die ik in een boekhandel niet uit de kast zou hebben getrokken.

En soms leid dat tot verassende ontdekkingen.
Eigenlijk heeft het wel wat, de boeken die ik hier weet te bemachtigen moeten werkelijk ‘op mijn pad komen’. Ik ben wel degelijk op zoek naar ‘het’ boek, maar wellicht is het boek ook een beetje op zoek naar mij.

‘In Europa’ van Geert Mak stond echter wel op mijn ‘to have’ lijstje en ik begon dan ook licht te kwijlen toen ik het in handen kreeg.

De eerste passages die ik doorlas waren de boeiende stukjes over Kreta en dan in het bijzonder over Anogia.
Het bergdorp Anogia heeft een heftige historie.
In augustus 1944 heeft er hier een dorpsmoord plaatsgevonden, een represaille van een Duitse bevelhebber.
Velen vonden de dood en velen anderen raakten al hun hebben en houden kwijt omdat hun huizen en bezittingen door de Duitse bezitters tot op de grond afgebrand werden.

In juni waren mijn ouders bij me op bezoek en maakten we redelijk wat ritjes naar bezienswaardigheden.
Gewoon rondrijden door de bergdorpjes is al een belevenis op zich, ik ontdek telkens weer wat nieuws.
Een antiek kerkje dat ik nog niet kende.
Een grot met indrukwekkende stalagmieten en stalactieten.
Een verborgen strandje.
Ik woon inmiddels al 11 jaar op Kreta en nog steeds houd dit eiland zo ontzettend veel voor mij verborgen.
Afijn, het was op zo een dag dat Anogia in mijn gedachten kwam en we via een lange slingerweg het berglandschap zijn ingereden, op weg naar dit bergdorp.

Anogia stelde absoluut niet teleur.
Veel bejaarde vrouwen in dit dorp proberen hun inkomen aan te vullen door geweefde artikelen te verkopen, overal zie je typische Griekse oma’s gekleed in zwart achter hun spinnenwiel zitten.
Ook veel mannen dragen nog altijd de Kretenzische klederdracht (de ‘plofbroek’: een soort drollenvanger, hoge laarzen, een zwart gehaakt doekje om het hoofd heen en een traditioneel mes in de broeksriem gestoken).
We bezochten het huis van de zeer bekende –jong overleden- Kretenzische zanger Xylouris, inmiddels door zijn zuster in een museum verandert.
Zijn (hoogbejaarde) zuster werd zeer emotioneel toen ze over haar broer verhaalde, ik kreeg de indruk dat ze haar broer inmiddels tot godheid heeft verklaard.
We kregen van haar Raki te drinken en mochten niet weg voordat we een Grieks kleedje hadden uitgekozen (gratis!) en bij vertrek omarmde ze ons hartelijk.

Terwijl we een beetje door het dorpje struinden zagen we een bord: ‘Art Museum – Always Open’.
Een meter of 50 verderop vonden we inderdaad het museum.
De deur was open, binnen niemand te bekennen.
Enige ogenblikken later kwam de beheerder echter binnenwandelen.
Een typische, door het leven getekende, Kretenzer (in de traditionele Klederdracht) en bezitter van een reusachtige snor en een knalrode neus…ik vermoed van de Raki.
Deze man, luisterend naar de naam Jorgos Skoulas leidde ons rond door het kleine museum en vertelde gepassioneerd over de schilderijen, geschilderd door zijn vader en over de trieste geschiedenis waar deze schilderijen over vertellen.
Enige ogenblikken later, sloot de heer Skoulas de deur van zijn museum, pakte zijn Lira (een snaarinstrument) en bracht ons een overweldigende serenade ter oren. Werkelijk de tijd stond even stil toen hij dit instrument bespeelde en met een verbazingwekkend heldere stem een mantinada zong (Kretenzisch lied). We waren allen diep ontroert.

Staande in dit museum, omringd door de naïeve kunst en luisterend naar de prachtige stem van deze OpperKretenzer kreeg ik het vermoeden dat er een passage over dit museum in Geerts Mak boek had gestaan. Ik wist het niet zeker meer, maar er stond me iets bij.
Bij het verlaten van het museum wilde de goede man ons eveneens op Raki trakteren, net als de zuster van de zanger en als de eigenaar van een kafenion. Hadden we het gewild, waren we straalbezopen vertrokken uit Anogia.

Eenmaal thuisgekomen heb ik direct ‘In Europa’ opengeslagen. En inderdaad! Op blz. 666 staat:
“Achter in het dorp bevindt zich een klein museum met de naïeve kunst van een begaafde herder, Chrilios Skoulas. Er hangen grote schilderijen: van het dorp, met alle straten, en van de schilder en zijn vrouw in vrede voor hun huis; van de schilder die met een lam op zijn nek in de sneeuwjacht door een donker bos loopt; van parachutisten die hangen, in groene uniformen, de herders en de andere partizanen schieten ze dood, zij vallen, de groene uniformen vallen, de honden likken hun bloed; van het dorp waar uit alle huizen vlammen slaan, vliegtuigen, overal doden, oude mannen die hun huizen in worden gejaagd terwijl de branden als een fakkel, vrouwen en kinderen die worden weggedreven en partizanen die hen proberen te ontzetten. En dan is er een groot tableau van de vrede, van mannen en vrouwen die weer zijn teruggekeerd, van de kerk waarboven de zielen van de doden zweven.”

Dat was een mooi moment. Want behalve dat ik nu meer wist over Anogia en over dit wonderlijke museum, wist ik ook dat de heer Skoulas een grote snor bezit, een rode Raki-neus en prachtig kan zingen.
Het was een moment waarop de literatuur tot leven kwam.