Oblomov - of de kunst om zo succesvol mogelijk een leven te verkwisten

Nooit geweten hoe intrigerend een boek kan zijn waarin de hoofdpersoon pas rond bladzijde 150 uit zijn bed komt!
De afgelopen weken was ik volledig in de ban van het beroemde meesterwerk van Ivan Gontjarov genaamd Oblomov.
Het was een boek dat me vooral de laatste hoofdstukken als een magneet naar huis riep. Dat was me al een tijdlang niet meer overkomen...dat je op een terrasje zit met vrienden of juist hard aan het werk bent en er een verlangen van binnen roept: 'Oblomov wacht thuis'. Of 'Wil je niet liever naar huis gaan om in Oblomov verder te lezen?'
De ware kracht van een goed boek!
Na het lezen van Oblomov realiseerde ik me wederom een aantal zaken:

1) Ik houd ontzettend veel van boeken. De verwachting van de geweldige leeservaring dat elk net gekocht boek teweeg brengt. En de vreugde wanneer dat zo blijkt te zijn.
Maar tevens houd ik van het boek als object, de zogenaamde esthetische waarde. Mijn gevulde boekenkast is het meest dierbare meubelstuk in mijn huis.
2) Er is geen betere manier om te tijd- en landreizen dan door het lezen van een boek. Ongemerkt verkeerde ik me toen ik Oblomov las in het Rusland van 1858. Door de bril van een al lang overleden schrijver keek ik naar de wereld van toen. Heel gewoon reisde ik me samen met Oblomov middels een rijtuig. Stak ik 's avonds kaarsen aan om te kunnen lezen. Hield ik mijn voeten op de pof om ze warm te houden. Ik stond er niet bij stil dat ik me verplaatste naar een wereld zonder auto's of elektriciteit, ik was er en het was normaal om er te zijn. Welk ander medium kan dat bewerkstelligen?
3) Een goed boek zorgt voor reflectie. Terwijl ik Oblomov las identificeerde ik me; Soms met Oblomov zelf en soms met Olga. Ik bewonderde Olga, wenste dat ik meer op haar leek. Dacht met een schok terug naar mijn eigen jongere versie die veel meer Olga in zich had dan mijn huidige ik.

Om het boek in een paar zinnen samen te vatten: Oblomov is een goedzak die het ontzettend moeilijk vindt om onder druk te leven. De gedachte alleen al om aan verplichtingen te moeten voldoen verlamt hem volledig. We kennen allemaal dat gevoel wel; Momenten in ons leven wanneer het ons een beetje boven het hoofd groeit. Dan kan soms iets onbeduidend kleins de druppel zijn. Een onverwachte financiële tegenvaller bijvoorbeeld. Of iets wat kapot valt.
En ook wij kennen het gevoel dat we ons dan het liefst terugtrekken. Even een paar uur langer in bed blijven. Of een weekendje homen. En soms blijven we maanden in een impasse, door een groot verlies of een naargeestige gemoedstoestand. We koesteren net als Oblomov de gedachte aan een jarenlange winterslaap om de nare tijd te overbruggen.
Maar uiteindelijk zetten we ons erover heen en nemen de hordes weer.
 Oblomov kampt echter altijd met dit probleem. Alles verlamt, alles is strijd en de makkelijkste manier om hiermee om te gaan is door het volledig te vermijden.
   Door het boek heen ontmoeten we vrienden en vijanden van Oblomov.
Zijn jeugdvriend Stolz, een virale optimistische man die erg veel van Oblomov houdt en het niet kan aanzien dat Oblomov zo vol succes zijn leven verkwist. Hij blijft moeite doen om hem te prikkelen  en af en toe lukt dat.
 Olga weet Oblomov een geruime tijd wakker te schudden. Hij is verliefd! Liefde ontwaakt! Maar hoe moet dat wanneer je ineens je schulden moet afbetalen en een huwelijk moet gaan regelen? Om plots niet enkel je bed en huis te verlaten maar ook te moeten reizen en onderhandelen?
  Er kruisen tevens een aantal vijanden Oblomov's pad. Zij maken op een slinkse manier gebruik van zijn onvermogen en luiheid en troggelen hem zijn geld af, bijna tot de bedelstaf aan toe.
Af en toe wilde ik het boek instappen om Oblomov een verschrikkelijke trap onder zijn kont te geven. De frustratie groeide!
De laatste hoofdstukken ontstond er echter een triest gevoel van begrip.
  Oblomov is een avontuur om te lezen. En ja, kennelijk kan een boek waarin de hoofdpersoon vooral veel ligt, droomt en mijmert ontzettend spannend om te lezen zijn.
Oblomov is een liefdesroman, maar bovenal is Oblomov een waarschuwing om het leven te vieren!

We leren van Oblomov hoe we met veel succes een volledig leven kunnen verkwisten. Hoe de tijd kan vervliegen als een vingerknip zonder dat er iets belangrijks de gemoederen beroert.
We leren hoe we alle uitdagingen uit de weg kunnen gaan en hoe op deze manier jaren in een oogwenk kunnen vervliegen. We leren dat liefde veel barrières kan doorbreken, maar niet allen.
En we leren hoe zwaar het kan zijn om te leven met beperkingen of fobieën, maar dat zelfs een verkwist leven waarde heeft.
Het is een schrale troost voor degenen onder ons die het door de verlammende werking van angst niet lukt om te reizen, lief te hebben of carrière te maken. Het is wellicht een verzachting voor degenen onder ons die lijden aan het Oblomovisme. En voor de mensen die het wél lukt om het Oblomoviaanse karakter in onszelf te bevechten gloort er hoop aan de horizon!
Het vooruitzicht op slechte én gelukkiger ervaringen, het vooruitzicht van een leven ten volle geleefd!

 “When you don't know what you're living for, you don't care how you live from one day to the next. You're happy the day has passed and the night has come, and in your sleep you bury the tedious question of what you lived for that day and what you're going to live for tomorrow.”
― Ivan Goncharov, Oblomov

TIP: google niet teveel over Oblomov voor je het boek leest, je krijgt de spoilers om de oren geworpen en het is veel fijner om het door het boek zelf te ervaren!

Stoner

Ik lees per definitie niet graag boeken die onderdeel uitmaken van een hype; Ik ben blij dat ik voor Stoner van John Williams een uitzondering heb gemaakt.

Van meet af aan ontroerde het boek me, de eerste hoofdstukken las ik in de trein met een brok in mijn keel. De beeldspraak ving me; Enerzijds nietsontziend, anderzijds met een onbeschrijflijke tederheid.
Toen ik verder gevorderd was in het boek moest ik het af en toe een paar dagen wegleggen - het werd te pijnlijk.
Ik las de helft van het boek in één zitting en sliep die nacht slecht. Draaide in mijn bed en piekerde over de lotgevallen van William Stoner. Wenste dat hij zijn lot in handen zou nemen en het zou keren. Wilde dat hij zijn vrouw een pak rammel zou geven (en geloof me, ik ben geen voorstander van huiselijk geweld, maar in zijn geval was ik bereid het door de vingers te zien).
Ik voelde lichte paniek richting mijn eigen leven. Over de dingen die lopen zoals ze lopen, waarop ik vat en objectiviteit verlies.
Het is lang, heel erg lang geleden, dat ik de slaap niet kon vatten vanwege een karakter in een boek.

Ergens was het lezen van dit boek net zo'n ervaring als het zien van "The Pianist", jaren geleden in de bioscoop met een vriendin. Ik herinner me dat die vriendin op een gegeven moment in het donker een kreet sloeg met haar handen voor haar gezicht en zei: 'Het houdt maar niet op! Ik kan er niet meer tegen!"

Ik geef toe, dit boek lezen was intens verdrietig, bijna een lijdensweg. Ik wilde dat ik halverwege zijn leven/het boek met Stoner een glas sherry had kunnen delen en had kunnen zeggen: 'Ga dit doen verdomme! Kom op. Je kunt het!'
Maar de harde realiteit is dat we het allen zonder voorkennis van het leven moeten doen. En dat tijd en toeval ieder treft, een enkeling harder dan anderen.
Wanneer toeval ons slecht treft kan een dienstbaar leven ons buiten ons eigen potentieel houden, dat is wellicht de les die ik eruit haal. Hij had voor zichzelf kunnen kiezen, maar alle verplichtingen en rechtschapenheid van karakter hielden hem tegen.

Hoe je het ook wendt of keert, uiteindelijk komen we bijna altijd tot een verzoening. We kijken terug op ons leven, hoe zwaar ook, en denken: 'het was goed' en 'het doet er niet toe hoe het verloopt.'
En, hoe wrang dit gegeven mag zijn, ergens is het zo. Een dienstbaar leven kent zijn eigen waarde.

Ooit zei John Williams in een interview: 'Veel mensen die de roman gelezen hebben, denken dat Stoner een triest en slecht leven had. Volgens mij had hij een bijzonder goed leven. Zijn leven was beter dan dat van de meeste mensen - absoluut. Hij was bezig met datgene waarmee hij bezig wilde zijn, hij had enige aanleg voor wat hij deed, hij had een zekere mate van inzicht in het belang van de zaak die hij vervulde[...]'

Het boek raakte mij op allerlei vlakken. Er was de 'wat als vraag'. Wat als hij gewoon als boerenpummel op de boerderij was blijven leven? Zijn verwachtingen van het leven laag had gehouden? Maakt de jacht op geluk per definitie ongelukkig? Wat als hij niet door de letteren was gegrepen? Wat als hij niet verliefd was geworden op Edith? Etcetera etcetera...
Daarnaast was er het machteloze gevoel dat ik als lezer vanaf de zijlijn kreeg. "Neem je leven in handen!" wilde ik roepen. En af en toe verraste hij me, wanneer ik bijna niet meer durfde te hopen.
En als laatste was er de tomeloze passie voor de literatuur, die zijn leven zin en vervulling gaf, waarmee hij anderen inspireerde en die van de pagina's afspatte.

Een mooie reminder.
Daarom las ik en hierom lees ik.

John Williams loved the study of literature. In a 1985 interview he was asked, "And literature is written to be entertaining?" to which he replied emphatically, "Absolutely. My God, to read without joy is stupid."

Een klein stukje hemel op aarde in Maarssen - Antiquariaat Dick Zandbergen

Op het moment lees ik de 'Cat's Cradle' van Kurt Vonnegut en ik heb besloten te weten dat Dick Zandbergen onderdeel is van mijn Karass ('karass – A group of people linked in a cosmically significant manner, even when superficial links are not evident').
Dat soort dingen weet je diep van binnen.

Ik denk - echt - dat ik dit Antiquariaat in Maarssen het meest verrassende Antiquariaat in Nederland vind. Zijn website vond ik doordat ik via www.boekwinkeltjes.nl een oude uitgave van de 1001 nacht zocht en ik maakte een notitie van zijn site.

"Sinds september 2005 is het antiquariaat gevestigd in een grote loods, te vinden achter de woning van de verhuurder.
Adres: Straatweg 41 te Maarssen.
Het antiquariaat is iedere donderdag en vrijdag en elke eerste zaterdag van de maand geopend, van 10-17 uur. Op maandag t/m woensdag bent u welkom op afspraak"

Een loods met boeken. Hmm. Dat maakt nieuwsgierig. 
Vorige week zaterdag wilden buurman en ik een kerstmarkt bezoeken maar de regen die met bakken uit de lucht viel maakte dat de stemming wat minder kerstig werd. 
'Zullen we in plaats van te verzuipen op een kerstmarkt naar Maarssen rijden om een loods met boeken te aanschouwen?'

 Bij aankomst regende het nog steeds net zo hard en parkeerden we naast een grote zwarte raamloze loods waar we na enig zoekwerk naast de loodsdeur (die door zijn inktzwarte kleur nagenoeg verdween in het geheel) een minuscuul bordje 'Antiquariaat' vonden.
Na het openen van de deur keek je plots een prachtig lichte warme ruimte in. Overal stonden boeken, grondig gecategoriseerd, letterlijk van de grond tot aan het plafond. Mijn hart sloeg een slag over en ik riep naar mijn buurman 'Zo moet de hemel eruit zien!'.

Het enthousiasme eindigde daar niet. De prijzen waren uitermate voordelig (met enig zoekwerk kon je pareltjes voor weinig vinden) en om flutromans of meuk te vinden moest je je best doen. Die stonden er niet of nauwelijks.
Twee uur later vertrokken we met een volle tas boeken, blij als een kind. Buurman had een aantal mooie antieke Dickens boekjes en een verzameling Russische literaire werken gekocht. Ik had wat ingeslagen van Vonnegut en Zola voor de kerstdagen.

In de uurtjes waarin we ons verloren waanden in het labyrint van boeken kwamen we geen medebezoekers tegen. Het waren onze uurtjes solo in deze hemel. Struinend, verlustigend, klimmend (al begrijpen we nog steeds niet goed hoe het kan dat de bovenste planken niet met de trap te bereiken zijn - staan daar boeken verstopt?), volop genietend.

Gezien ik mij, hoe kort dan ook, onderdeel van Dick Zandbergen's Karass voelde wil ik jullie ook graag wijzen op het bestaan van deze loods met boekensnoep.
Het is de rit naar Maarssen meer dan waard!
Fijne feestdagen! (Ik weet dat ik er wel doorheen kom met mijn snoepgoed uit Maarssen!)

De Engelenmaker van Stefan Brijs

Een week geleden trof ik bij Allerlei het boek 'De Engelenmaker' van Stefan Brijs. Er stond me vaag nog iets bij van allerlei nominaties, waaronder een nominatie voor de de Libris Literatuurprijs 2006;

De tekst op de achterflap vertelde:
'De Engelenmaker is een verhaal over geloof en wetenschap, werkelijkheid en verbeelding, macht en onmacht, zin en onzin. Een roman waarin iedereen naar de waarheid op zoek is en uiteindelijk alleen zijn eigen waarheid vindt en gelooft'.

Ondanks deze aanprijzing heb ik het boek toch gekocht.

En gelukkig maar.

Een week lang verbleef ik in de ziekelijke wereld van Victor Hoppe.
Wetenschapper gespecialiseerd in embryologie die een passie ontwikkelt voor reproductief klonen. Vermeng dit met het syndroom van Asperger, een gruwelijke jeugd, religie en grootheidswaanzin en je krijgt de monsterlijke Victor.
Met name de hoofdstukken over zijn vroege jeugd, weggestopt in een kloostergesticht voor debielen, en de verhalen over de drie kleine misvormde klonen in zijn evenbeeld (zijn zonen) brachten me tot huiveren.

Dit boek heeft me tot het einde weten te boeien. Het boek speelt met genres. Het is een roman die grenst aan een thriller maar zich aan het einde ontknoopt als pure horror, af en toe dusdanig grimmig dat ik moest slikken.

De Engelenmaker is een uitstekend winterboek dat gelezen behoort te worden bij een houtkachel of onder een dik dekbed. Sommige boeken lenen zich niet voor de felle zon.
Dit is er één van.

Jacht op het wilde schaap

Ik houd het meest van boeken die op een toevallige manier mijn pad kruisen. De jaren dat ik in Griekenland woonde las ik vrijwel altijd op die manier.  Het gaf me het gevoel dat ik naar naalden in hooibergen zocht en dat, als ik iets bijzonders vond, het dan ook betekenis voor mij persoonlijk had.
Het was wellicht een wat naïef gedachtegoed maar het zorgde er wel voor dat literatuur een prominente plek in mijn leven innam. De boeken vonden hun weg in mijn leven en vergrootten het avontuur in mijn leven. En, op een bepaalde manier, ook een gevoel van 'Zin'. Het gaf me, hoe bizar dat ook mag klinken, directie, antwoorden en verdieping.

Eens vond ik in een obscuur Grieks winkeltje een beduimeld boek van 'Couperus'. Volgens de 'wet van het toeval' lezen betekende meestal ook dat ik het meteen moest lezen. Was ik al iets anders aan het lezen dan ging het terug op de plank. Zo las ik 'Eline Vere' en kon ik haar naast 'Madame Bovary' in de kast zetten en in mijn hart sluiten. In real life hadden de dames hechte vriendinnen kunnen worden. Op dat moment in mijn relationele leven was het lezen van "Eline Vere" erg welkom. Ik las namelijk niet alleen naïef, ik had ook zo lief.

Nog steeds lees ik graag op die manier. Dus niet zoeken naar boeken, maar door ze gevonden worden.
En gevonden worden kan op veel verschillende manieren. Het kan zijn dat iemand in zijn enthousiasme vertelt over een boek en ik weet dat ik nu naar de boekwinkel moet rennen om het aan te schaffen. Het kan zijn dat ik op een boekenmarkt een boek vastpak en denk: 'ja, jij bent het'.
Een paar weken geleden was ik bij een vriend op bezoek die even wat boodschappen moest halen. 'Lees maar wat', zei hij.
Ik liet mijn blik over zijn boekenkast gaan en viste 'Jacht op het Wilde Schaap' van Murakami eruit. De vriend bleef een uur weg en trof me weggezonken in het boek op de bank aan.
Het boek ging mee naar huis en in de dagen daarna las ik het uit.

Ik kan met klem zeggen dat ik nog nooit een boek heb gelezen waarvan ik zo weinig begrepen heb maar toch zo mooi vond.
'Jacht op het Wilde Schaap' is het 4de boek dat ik van hem lees. 'Norwegian Wood', 'Kafka op het Strand' en 'Spoetnikliefde' gingen hem voor.

'Jacht op het Wilde Schaap' trof me vooral door de beklemmende sfeer. Het duurde even voordat het boek me echt te pakken had. Dat had ik overigens ook bij zijn andere boeken. De eerste honderd bladzijden ben ik bezig om te schakelen. Komt alles te bizar over. En dan gaat er een knop om en maak ik me zijn wereld eigen, incluis alle bizarre entiteiten en gebeurtenissen. De kunst van Murakami is juist dat het onverklaarbare volledig realistisch wordt. Uiteindelijk had het boek me zo gefascineerd dat ik het op een troosteloze zaterdag in een ruk uitlas. Ik had 7 uur achter elkaar gelezen.
Dat was lang niet meer voorgekomen.

Een zin in het boek die het gehele boek naar mijn idee het meest trof was:
"The caretaker was right: the place was bad luck. There was a feeling of doom that first came over my body, then went on to strike a warning signal in my head. The sort of feeling you get when you’re crossing a river and all of a sudden you sink your feet into mud of a different temperature".

Ja, zo voelde het boek; Alsof je door water waadt en ineens met je voeten in modder van een andere temperatuur wegzakt.
En om maar een metafoor te benutten, zo voelt mijn leven ook nog wel eens.

Uiteindelijk sloot ik het boek en moest ik bekennen dat ik er werkelijk weinig van begrepen had. En dat dat goed was. Dat je geen mooiere toevalstreffer kan vinden dan een Murakami omdat toeval zijn predicaat is. En omdat dit boek weer mijn lust aanwakkerde om weer op zoek te gaan naar het boek dat mij gevonden heeft.
In Murakami's boeken kan alles; Het echte leven is niet minder bizar, dus - waarom niet.

Eergisteren vond ik 'De engelenmaker' van Stefan Brijs in een 2de handwinkel.
Of moet ik zeggen, vond 'De engelenmaker' mij? Ik ben nu al halverwege. En gegrepen.

Wordt vervolgd....

Nog zoveel te lezen

Rouw is funest voor je leesplezier. Jarenlang las ik nauwelijks fictie meer;
De zinnen waren hun magie verloren, in mijn hoofd klonk een afschuwelijk geruis en de verwoede pogingen die ik deed resulteerden in een grote stapel kwart gelezen romans.
Ik las nog wel. Ik las over rouwen, over de dood, over verdriet en over angst. Non-fictie. Boeken waar je niet blij van wordt maar waarin je herkenning vindt.
De passies van de geest werden ingewisseld door hobby's waar ik mijn lichaam voor kon benutten. Struinen met de metaaldetector, aardser kon ik niet geraken. Met je handen spitten in de grond, zoeken naar iets dat blijft. Ik deed Yoga. Dan kon ik dat gonzende geruis even uitschakelen en simpelweg bewegen, balans houden. En ik werkte me het apezuur. Veertig, vijftig, zestig uur per week. Alles om het geruis te stillen.

Zoekende naar rust kwam ik uiteindelijk weer terug bij de basis. Daar waar het eigenlijk 34 jaar geleden begon; Een kleuter nog: vijf jaar oud, onder mijn dekbed, verloren in een boek.
Rond mijn achtste had ik alle boeken uit de jeugdbibliotheek gelezen. Ik was een zeer jonge lezer omdat ik jaren lang nogal ziek in bed lag. Toen bestonden er nog geen Ipads voor kleuters; Televisie voor kinderen was op de woensdagmiddag. Dus mijn moeder deed het enige dat ze kon bedenken, ze leerde me alvast lezen.

Ik las de afgelopen tijd 'Afscheidswals' van Milan Kundera. Ik houd van Kundera. Lang geleden toen ik 'De ondraaglijke lichtheid van het bestaan' las kreeg ik de onbedwingbare behoefte om tijdens de lezing ervan naar Opera muziek te luisteren. Ik woonde toen nog in Griekenland en zocht op mijn krakende wereldradio een klassieke zender op. Het boek ademde opera gezang voor me en door de buitenwereld te synchroniseren met het boek ontstond er een magische sfeer rondom mij.
Nog steeds is Kundera voor mij een schrijver die met zijn pen woorden schrijft die het papier verlaten, doorsijpelen in real life - werkelijk een ambiance om je heen creëren. Je wil het licht wat dimmen. Espresso op tafel. Er moet muziek aan. Je wil erin wonen.

Gisteren las ik 'Als was het liefde' uit van Nicol Ljubic. Deels fictie en deels non-fictie, gebaseerd op een man die in 1959 werd gearresteerd op de moord van vier jonge vrouwen. Het boek vertelt het verhaal van drie personen: de moordenaar, de vrouw die zich opwerpt als zijn 'vriendin' en de zoon van deze vrouw. Ik kocht het boek vanwege het hoge gehalte aan mooie zinnen op het eerste gezicht en werd daarin ook niet teleurgesteld. Desondanks las het niet gemakkelijk weg doordat de schrijver op iedere bladzijde de karakters zonder introductie inwisselt. Ik betrapte mezelf er regelmatig gefrustreerd op weer een alinea terug te moeten springen om te lezen over wie het ging.
Dat bevordert het jezelf verliezen in een boek niet bepaald.

Het veertig, vijftig, zestig uur per week werken gaat vanaf heden stoppen. Ik heb ontslag genomen bij mijn vorige werkgever en een baan geaccepteerd waarin ik 24 uur per week ga werken.
Omdat wegrennen voor ruis alleen maar vermoeiende tijdverspilling is. Omdat er in dit korte leven van ons nog zoveel te genieten, oude meuk op te graven en te yoga-en is.

En te lezen.

Ja, te lezen.