De geschiedenis van San Michele - Axel Munthe

Dit boek had al een hele reis achter de rug voor het in mijn handen terecht kwam. Het is voorzien van twee stempels: 'Ministerie van Landsverdediging' en 'Athina Travel'.
Ik kreeg het boek ooit van een collega (zie mijn log 'Dubieuze titels uit een Vlaamse doos') en nu stond het boek stof te vangen in de boekenkast op Kreta.

Het was een beetje een gok, dit boek. Geen achterflap tekst om me door te laten beïnvloeden.
Uiteindelijk gaf de wilde gok prijs. Ik heb genóten van dit boek!

'De geschiedenis van San Michele' is het autobiografische relaas van een arts, genaamd Axel Munthe.
Hij schreef het in 1929, inmiddels met pensioen, bijna blind en teruggekeerd naar Zweden in afwachting van een naderende dood (tenminste dat maakte ik op uit het laatste hoofdstuk). Dat hij zich daarin vergist had mag duidelijk zijn, hij stierf pas in 1949.

In dit boek vertelt hij over zijn gehele carrière als huisarts, met een specialisme in neurologie. Het speelt zich af in het prè-antibiotica tijdperk en de sterfgevallen in zijn boek zijn ontelbaar.
Sommige hoofdstukken gaan over specifieke patiënten. Zo rond 1880 was 'last hebben van je blindedarm' een modeverschijnsel. Massa's mensen (voornamelijk vrouwen) leden eraan. Op feestjes was het normaal dat wanneer men je vroeg hoe het ging je antwoordde: 'niet zo best, mijn blindedarm speelt weer op'.
Met name de nuchtere kijk van Dr Munthe is verfrissend. Hij heeft veel interesse in de relatie tussen psyche en lichamelijk welzijn en realiseert zich dat veel lichamelijke ziekten hun werkelijke oorzaak vinden in hysterie. Ook ziet hij in welke belangrijke rol de arts speelt in het terugkoppelen van medische uitslagen. Zijn motto: vertel een patiënt dat hij nog maar kort te leven heeft en hij zal spoedig overlijden. Vertel een gezond mens dat hij ziek is en hij zal het stellig worden.

Hij heeft een bijzondere interesse in hypnose, maar beklemtoont ook de gevaren ervan. Eén van zijn grootste blunders is wanneer hij een radeloze patiënt door middel van hypnose 'geneest' van homoseksualiteit. De therapie is geslaagd, de man trouwt en al snel is zijn vrouw zwanger.
Krap een jaar later verneemt Dr Munthe dat de man suïcide heeft gepleegd. Hij komt al snel tot de conclusie dat homoseksualiteit geen ziekte is maar een aangeboren geaardheid die men niet moet proberen te 'genezen'. Vooruitstrevend gedachtegoed in zijn tijd.
Op vele vlakken is hij zijn tijd vooruit; Door zijn opinies maakt hij echter naast vrienden en bewonderaars ook vijanden en zelfs stalkers. 

Ieder hoofdstuk in het boek is een avontuur op zich. Hij werkt als arts in oorlogstijd, tijdens een massale cholera plaag in Napels en na een verschrikkelijke aardbeving in Messina.
Hij reist veel. Soms voor zijn plezier, eenmaal als 'lijkenbegeleider' en soms om te vluchten.
Parijs verlaat hij omdat hij zijn rijke, verwende, buitenlandse patienten die enkel aan modeziekten schijnen te lijden niet meer verdraagt. Tevens heeft hij hevig liefdesverdriet, al zullen we er nooit achter komen wie zijn hart brak.
Over zijn beide huwelijken rept hij in zijn autobiografie overigens geen woord. 

Zijn lievelingsplek is Capri. Hier begint en eindigt het boek en wanneer het leven hem te zwaar wordt is dit altijd zijn toevluchtsoord.
Bij zijn eerste bezoek aan Capri is hij nog maar 18 jaar oud. Het is liefde op het eerste gezicht.
Naast zijn interesse in de medische wereld heeft Dr Munthe nog twee andere grote passies: oudheden en de natuur.
Tijdens zijn eerste bezoek op Capri beklimt hij de berg. Tijdens de klim ziet hij overal Romeinse ruïnes. De lokale bewoners noemen het 'de rommel van Tiberus'.
Op een landgoed, bezaaid met deze 'rommel' ontmoet hij de eigenaar, een oude boer.
De opmerking van de boer is tenenkrommend (ik sloeg een gil toen ik het las). Bij het graven op zijn landgoed vindt de boer een ondergrondse ruimte bedekt met rode fresco's. Hij ziet het als een gelukstreffer want hij kan zo'n kelder goed gebruiken. Wel was het verdorie een helse klus om die lelijke fresco's eraf te krabben en te bedekken met cement!
Het zweet breekt uit bij Dr Munthe door deze opmerking en vanaf dat moment heeft hij nog maar één doel: hij zal dit landgoed kopen, de ruïnes beschermen, zoveel mogelijk herstellen en er zijn thuis van maken.

Na jaren sparen (en af en toe nachtmerries bij de gedachte dat de boer inmiddels wel overleden kon zijn en zijn landgoed verdeeld over zijn kinderen) bereikt hij zijn doel en koopt het landgoed.

Zijn villa (de villa van San Michele) is nog steeds te bezoeken op Capri. Het doet nu dienst als museum. Ook zijn villa staat vol met archeologische schatten al geloof ik geen seconde dat hij in het boek eerlijk is over de herkomst daarvan. Een hoofd van Medusa zou hij zelf hebben opgedoken voor de kust en de herkomst van de millennia oude Sfinx die nu op zijn landgoed prijkt kreeg hij van een Romeinse soldaat door in zijn dromen.
Túúrlijk...
Ik vermoed dat Dr Munthe in zijn obsessie voor oudheden geregeld iets 'onwettig' in bezit verkreeg.

Het boek is doorspekt met verhalen over oudheden, delen van mythen, vlagen van dromen, verhalen over patiënten, ziekte, dood en verderf maar ook verhalen over collega artsen, illegale abortussen, artsen die krankzinnig waren in zijn ogen, artsen die fraude plegen.
Zijn liefde voor dieren loopt als een rode draad door het boek.
Wanneer iemand zijn geliefde hond dood trapt gaat hij een duel per geweer aan met de dader, een duel dat hij ternauwenood overleeft.
Op zijn landgoed in Capri bezit hij een halve dierentuin en hij zet zich hevig in voor de rechten van het dier.

'De geschiedenis van San Michele' is een opmerkelijke reis terug in de tijd.
Naar een periode waarin je maar beter geen longontsteking of cholera kon krijgen. Een tijd waarin je bij voorkeur niet krankzinnig moest worden (gezien zijn beschrijvingen van de gestichten) en zowel mensenrechten als dierenrechten een nogal vaag concept waren.
Een tijd waarin reizen naar de andere kant van Europa weken tijd vergde; Treinen, boten, vlotten en vervolgens dagen lang door een bos waden om je bestemming te bereiken was heel normaal.
Dr Munthe beschrijft dit alles vol ironie en zelfspot.

Zelf lijd ik de laatste tijd behoorlijk aan fysieke ongemakken maar ook een flinke dosis hypochondrie.
Ik kan me levendig voorstellen hoe Dr Munthe gereageerd zou hebben wanneer ik patiënt in zijn praktijk was geweest;
'Deze patiënt lijdt duidelijk aan hysterie en heeft een verblijf van enkele maanden rond het Middellandse zeegebied nodig. Ze lijdt niet aan haar blindedarm, ondanks de diagnose van mijn collega arts'.

Dát zou hij zeggen. En geen wóórd meer.

Voor meer info en beeldmateriaal raad ik de facebookgroep aan. Het boek is (Engelstalig) volkomen legaal te downloaden als ebook.