Franz Kafka

Honderdzesentwintig jaar geleden werd op 3 juli in Praag een bijzonder kreeftje geboren. Nu ben ik van mening dat vroege kreeften in aanleg enigzins wereldvreemde, emotionele, getalenteerde mensen zijn, met een geniale inslag zo af en toe. Ik kan het weten, als kreeft zijnde.

Hoe dan ook. Vandaag herdenk ik de verjaardag van een geniale schrijver; Deze schrijver was geen egotripper, au contrair, was zich zeer bewust van zijn nietigheid. Ondanks een slecht zelfbeeld vond hij zichzelf wel een getalenteerd schrijver. Zijn schrijfsels zijn beklemmend, zwartgallig, deprimerend, schokkerend, maar ook verslavend en poëtisch. Een kennismaking met Kafka op papier geeft me het gevoel dat het een uitermate sympathieke man moet zijn geweest.

Franz Kafka.

Eerder had ik ‘de gedaantewisseling’ en een aantal kortere verhalen van zijn hand gelezen. Eergisteren begon ik in ‘Amerika’. Zonder veel verwachtingen; Deze roman is namelijk een onderdeel van ‘het Verzameld werk van Franz Kafka’ van Querido en de laatste vertaling stamt uit 1963. En ik heb het niet zo op oude vertalingen.

Couperus kan ik nog wel lezen in een oude vertaling, omdat het Nederlands op zijn oers is. Maar Kafka?

Om een voorbeeld te noemen haal ik de eerste zinnen uit zijn onafgemaakte roman ‘Het proces’ aan, wellicht de bekendste eerste zinnen uit de wereldliteratuur. Er staat:

‘Iemand moest leugens hebben verspreid over Joseph K., want zonder iets te hebben misdaan, werd hij op een mooie ochtend gearresteerd.’

In mijn vertaling staat:

‘Iemand moest Joseph. K. belasterd hebben, want zonder dat hij iets kwaads gedaan had, werd hij op een ochtend gearresteerd.’

De eerste vertaling leest toch net wat vloeiender, niet?
Maar toch ‘Amerika’ opengeslagen en een kans gegeven.
Wat een schrijver! Wat een schrijver!
Je zou je haast gaan verheugen over het feit dat zijn vader zo’n wrede man was en dat er nog geen prozac bestond, anders was er misschien nooit een Kafka uit Kafka gegroeid.

In ‘Amerika’ wordt een jongeman door zijn ouders naar Amerika verbannen omdat hij bij het dienstmeisje een kind heeft verwekt. In het eerste hoofdstuk bevindt hij zich op de boot die zojuist aanmeert. Plots realiseert hij zich dat hij zijn paraplu benedendek heeft laten liggen. Hij vraagt een medepassagier even op zijn koffer te passen terwijl hij zijn paraplu gaat zoeken. Tijdens zijn zoektocht verdwaalt hij en komt, compleet verloren, een stoker tegen. Hij raakt met de man aan de praat en vergeet geheel zijn koffer, al zijn aandacht gaat naar de stoker en het onrecht dat hem is aangedaan. Ondertussen maak ik -de lezer- me zorgen over de koffer en denk, man ga die koffer nu ophalen die je nu al zo lang bewaakt hebt!

Dat is nu schrijven mensen.

Synchroon lees ik nu ook ‘Elementaire deeltjes’ van Houellebecq en ook al ben ik inmiddels op de helft beland, ik heb me nog geen moment afgevraagd hoe het met de hoofdrolspelers zal verlopen. Kan mij het wat schelen of Bruno nog een vrouw in zijn bed weet te lokken? Wanneer dit gevoel van binding ontbreekt met de karakters in een boek, ben ik alleen maar pagina’s aan het lezen. Het leest niet onprettig, is aangenaam verpozen, maar ik vermoed dat het boek niet in me zal doorsluimeren wanneer ik het uit heb.

Als je echter aan het werk bent en ernaar verlangt om naar huis te gaan om toch in hemelsnaam te weten te komen of hij zijn koffer nog terug zal vinden (het antwoord weet ik inmiddels) dan is dat geen lezen meer. Het is dan een overweldigende ervaring, het is een geluktreffer (want er is nog zoveel meer van deze schrijver te lezen!), het is lezen dat verlangen uitlokt naar oneindig meer lezen, het heerlijkste lezen dat er is.

Inmiddels heb ik het hoofdstuk over Kafka in ‘Schrijver van de nieuwe tijd’ van Malcolm Bradbury (ooit een teleac cursus) ook doorgelezen en een prachtige site gevonden op internet.

En ik vind het nu spijtig dat ik niet wat meer ‘into Kafka’ was toen ik een paar jaar geleden door Praag struinde, de stad waar hij het licht zag en weer achter zich liet. Nu zou ik als een ware groupie een roos op zijn graf leggen.

Fijne verjaardag Franz!